Legionellarisico bij verkalkte kranen – een onderschat gevaar

Waarom verkalkte kranen een probleem zijn

Bij het uitvoeren van risicoanalyses Legionella zijn we hier al zeer vaak op gebotst: verkalkt kraanwerk met aerosolvorming tot gevolg.

In normale omstandigheden vormen standaard lavabo- of spoelbakkranen nauwelijks risico op legionellabesmetting. Bij een correcte werking wordt een egale waterstraal bekomen, waarbij aerosolvorming afwezig is, of deze, afhankelijk van het type kraan en de druk op het water, tot een absoluut minimum is beperkt. Maar wanneer kranen verkalken en vervuilen, verandert dit verhaal. De kalkafzetting zorgt voor een deels verstopte perlator (het 'filterke' zoals we zeggen), welke op zijn beurt de waterstraal verstoort en ervoor zorgt dat het water verstuift in fijne druppeltjes (aerosolen). Dit is goed duidelijk op onderstaande foto's die we maakten in een kleuterschool:

Wanneer het water besmet is met legionellabacteriën, kunnen deze besmette aerosolen ingeademd worden. Zo ontstaat het risico op legionellose (zware longontsteking) of de mildere variant, Pontiac-koorts. Wanneer dergelijke kranen het gebruiksgemak verlagen, kan het ook voorkomen dat een andere kraan de voorkeur geniet, waardoor de verkalkte kraan een lagere gebruiksfrequentie kent. Kalk wordt tevens door bacteriën als voedingsbodem en vasthechting gebruikt.

Kortom: meerdere risicofactoren welke resulteren in een legionellarisico.

Extra risico in kleuterscholen, maar ook kinderdagverblijven

Het gevaar bij dergelijke verkalking is vooral groot bij jonge kinderen:

• Ooghoogte met de kraan: Kinderen staan vaak op dezelfde hoogte als het tappunt. Hierdoor ademen ze sneller de gevormde aerosolen rechtstreeks in;

• Kwetsbare groep: Jonge kinderen hebben een gevoeliger immuunsysteem;

• Vakantieperiodes: Van zodra een stilstand langer dan één week optreedt, neemt het risico op legionellagroei exponentieel toe. Met name na de zomer is het belangrijk hier aandacht aan te besteden. Het water heeft immers een zeer lange periode stilgestaan, en heeft bij zomerse temperaturen vaak een risicovolle temperatuur bereikt.

Kalk: een voedingsbodem voor bacteriën

Zoals reeds kort aangehaald is kalkafzetting is niet alleen een technisch probleem. Bacteriën houden van kalk in de leidingen om verschillende redenen:

• Vasthechting: Kalk biedt een ruw oppervlak waar biofilm zich gemakkelijk kan hechten. Om het simplistisch voor te stellen hebben bacteriën een ruw oppervlak nodig om zich te kunnen 'huisvesten';

• Lagere doorstroming: Een verstopte kraan wordt minder vaak gebruikt en minder krachtig doorstroomde, waardoor water langer stilstaat – precies de omstandigheden waarin legionella zich kan vermenigvuldigen.

  
  

Onderhoud: een eenvoudige en effectieve maatregel

Gelukkig kan dit risico eenvoudig verhinderd worden verlaagd. Om het risico te beperken adviseren minimaal het volgende:

• Controle net voor het nieuwe schooljaar aangezien de zomerstilstand het legionellarisico extra vergroot, is het aangewezen een controle te doen en na te gaan of dergelijke problemen zich voordoen, en ter hoogte van welke kranen;

• Jaarlijks ontkalken en reinigen van alle kranen, zeker in (kleuter)scholen en kinderdagverblijven.

• Herstellen van een egale waterstraal zodat aerosolvorming minimaal is. Indien dit niet mogelijk is door het ontkalken of reinigen van de kraan, wordt de kraan idealiter vervangen.

  
  

Oproep tot actie

Wij raden zeker scholen, kinderdagverblijven en hun onderhoudsdiensten aan om vóór de start van elk schooljaar de kranen te controleren en waar nodig te reinigen. Zo wordt het risico op legionellabesmettingen verkleind, en beschermt u kinderen én personeel.