Laat die brandslang links liggen – legionellarisico's bij zomer­kampen

Een schijnbaar onschuldig tafereel

Je komt aan op het kamp, de zon brandt, en de kinderen duiken spelend een vers klaargezet opzetzwembad in. Om snel veel water aan te voeren pakt de begeleiding de dichtstbijzijnde brandslang uit de gang. Handig toch? Helaas ook riskant: de slang en de toevoerleiding van zo’n haspel staan vrijwel het hele jaar stil. Stagnatie + zomerse temperaturen = een ideale kweekvijver voor Legionella. Zodra dat water in het zwembad of – erger nog – in waterpistolen belandt, ademen kinderen de microdruppels, potentieel vol met bacteriën, in.

Legionella in een notendop

Legionellabacteriën voelen zich het best in stilstaand of traag stromend water tussen 25 en 45 °C. Bij inademing van vernevelde druppeltjes kunnen ze een ernstige longontsteking (de veteranenziekte) of de mildere Pontiac-koorts veroorzaken. Vooral ouderen, rokers en mensen met een verminderde weerstand lopen groot risico, maar ook gezonde kinderen kunnen ziek worden. Het effect van het post-covid tijdperk, waar ook andere groepen longinfecties hebben opgelopen, is hier nog onvoldoende gekend. Preventie is daarom wettelijk verplicht voor veel collectieve installaties. Departement Zorg benadrukt tevens ook voor thuissituaties het belang van doorspoelen van leidingen, met name bij thuiskomst vakantie.

Zwembad + waterpistolen = aerosol­kanon

Recent troffen we onderstaande situatie aan:

Tijdens een kampactiviteit werd wegens het warme weer een zwembad opgesteld welke gevuld werd met de brandleiding. Bijkomend werden waterpistolen voorzien, welke de kinderen vulden in het zwembad. Elke keer dat een straal al spelend werd afgevuurd, was de verstuiving ter hoogte van het waterpistool goed zichtbaar. Gelukkig wordt dit enkel buiten gebruikt, waar de luchtverversing zeer goed is, maar dit neemt niet weg dat een deel van de aerosolen door de kinderen worden ingeademd. In een paar uur is zo het perfecte scenario gecreëerd voor een uitbraak – helemaal als meerdere kampen dezelfde brandslang gebruiken of de slang in de zon blijft liggen.

Een brandslang heeft dus maar één taak: brand blussen. Daarom wordt er expliciet gewaarschuwd dat deze in geen geval gebruikt mogen worden voor andere zaken, en dat deze dient te worden voorzien van een terugstroombeveiliging (keerklep) op de aftakking. Trek je de slang tóch open, dan komt dat stilstaande water in één keer vrij – vaak in sproeistand, wat een zeer hoge mate van aerosolvorming oplevert.

Een chloortablet: nodig, maar niet zaligmakend

We waren verheugd te zien dat er in het zwembad een bakje rond dreef met een chloortablet. Dat drijvende chloortablet is hoognodig voor de veiligheid, maar het heeft tijd nodig om op te lossen en een effectieve concentratie (bvb. ≥ 1 ppm vrij chloor) te bereiken. Voeg je het tablet kort voor de plons toe, dan krijgen bacteriën nog vrij spel. Bovendien daalt het chloorgehalte snel door zonlicht en organische vervuiling (zand, gras, zonnecrème). Regelmatig bijstellen is dus onmisbaar, idealiter zelfs meten indien het zwembad langere tijd gebruikt zou worden en de mogelijkheid voorhanden is.

Enkele praktische tips voor kamporganisatoren

Doen	Waarom
Vul met een drinkwaterpunt, niet met de brandslang.	Dit vermijdt het gebruik van potentieel vervuild water door lange stilstand
Spoel de slang minstens 2 minuten voluit vóór gebruik.	Bij eventuele vervuiling in de slang, of het drinkwater, spoelt dit de hoogste concentraties weg
Zorg voor voldoende én tijdige desinfectie: 1–3 ppm vrij chloor, minstens 60 minuten voor opzetzwembaden	Doodt (na contacttijd) bacteriën en houdt het water helder
Beperk verneveling bij twijfel over kwaliteit: voorzie bij twijfel over de kwaliteit geen sproeiers of zaken zoals waterpistolen	Minder aerosolen → minder inademing
Ververs eventueel het water om de paar dagen bij intensief gebruik	Doorbreekt bacteriegroei­cycli

Signalen om nooit te negeren

Krijgt iemand van op het kamp plots hoge koorts, hoofdpijn, spier­pijn of hoest deze nadat er met brandslang- of zwembadwater is gespeeld? Meld dit direct aan een arts en noem expliciet het contact met mogelijk besmet water. Legionellose is meldingsplichtig; snelle diagnostiek en behandeling met antibiotica verkleinen complicaties aanzienlijk.

Slot: voorkom dat een zomerkamp eindigt in een uitbraak

Een brandslang is ontworpen voor noodsituaties, niet voor zwembadplezier. De combinatie van stilstaand water, hoge buitentemperaturen en enthousiaste kinderen vormt een onnodig groot legionellarisico. Met simpele voorzorgsmaatregelen – een veilig drinkwaterpunt, tijdig chloor en geen of beperkte verneveling – blijft het kamp een plek voor goede herinneringen in plaats van longontsteking. Dus: laat die brandslang hangen en kies voor veilig, stromend drinkwater. De kinderen merken het verschil niet, maar hun longen wél.

Indien hier vragen rond zijn, kan je ons steeds vrijblijvend contacteren via:

jonatan@safewaterconsult.be